Risico-analyse¶
Risico-analyses zijn al eeuwen oud maar het is pas in de laatste eeuw dat het werk is geformaliseerd en gevat in methoden. Een handelaar als Marco Polo in de 15e Eeuw dacht na over de hoeveelheid geld die het zou kosten om een handelsreis te starten naar een verland en hoeveel geld het zou opleveren bij de verkoop van goederen bij thuiskomst. Als het te veel kost om de spullen te kopen, om de vervoersmiddelen te regelen en bescherming tijdens de reis, dan was het de onderneming niet waard. Marco Polo is rijk geworden met een reis over land naar China en terug; een heel risicovolle onderneming maar duidelijk zeer geslaagd. In de 16e Eeuw voeren koopvaardijschepen met bewapening aan boord naar verre oorden, omdat de verkoop van specerijen in het thuisland toch zo veel opleverde dat het de investering waard was. En als je spullen van thuis kunt verkopen in het buitenland, kan je al geld verdienen aan de heenreis.
In de huidige tijd weten we dat geld niet de enige overweging is. Als je tegenwoordig met het vliegtuig reist, zal de maatschappij een omweg maken rond conflictgebieden omdat het niet het risico wil lopen dat een vliegtuig met alle mensen aan boord niet heelhuids terugkomt. Via wetgeving wordt ook het een en ander afgedwongen; we willen voorkomen dat onze producten door kinderhanden worden gemaakt of leiden tot milieuschade in het proces. Daarom zijn ook daarvoor maatregelen nodig. Zo moet een bedrijf voor elk gefabriceerd product kunnen overleggen uit welke materialen het bestaat (Bill of materials) om te kunnen bepalen waar er gewerkt is met gevaarlijke stoffen die dan ook weer op een veilige manier moeten worden opgeruimd (zie de Europese wet over “RoHS”).
Bij het bepalen van risico gaat het altijd over de toekomst en over onzekerheden. Als iets niet onzeker is, kan je je al voorbereiden. Als je het aantal inschrijvingen voor volgend jaar weet, kan je voldoende lokalen en docenten regelen. Maar omdat je niet kan weten of iemand ziek gaat worden of wanneer, heb je maatregelen nodig om het probleem op te vangen van een klas zonder docent. Het is ook mogelijk dat een student ziek wordt op enig moment. Omdat dit nauwelijks invloed heeft op het verloop van het onderwijs, houden we hier niet expliciet rekening mee.
Hieruit kan je afleiden dat er twee factoren zijn die in een risico-analyse worden meegenomen; 1. Kans; De kans dat een bepaalde onverwachte en onvermijdbare gebeurtenis optreedt 2. Impact; De hoeveelheid ‘schade’ die je oploopt als deze gebeurtenis optreedt.
Vervolgens pas je de formule toe;
Risico = Kans * Impact
Als je de kans bepaalt in termen van een percentage, dan kan je uitrekenen hoe vaak dit voorkomt in bij voorbeeld een jaar tijd.
De vermenigvuldiging van de kans met de impact (hoeveelheid schade) levert dan een gemiddeld verwachte schadepost op.
Bij een jaarlijkse kans van 1% dat een bepaald risico optreedt met een schade van 1.000.000 als het optreedt krijg je een formule 1% * EUR 1.000.000 en kan je verwachten gemiddeld EUR 10.000 kwijt te zijn op jaarbasis aan dit risico.
Oorzaken en gevolgen¶
Risico’s treden niet geïsoleerd op. Een opslag brandt niet uit het niets af, een auto raakt niet zomaar van de weg in de sloot, het komt door een samenloop van omstandigheden. Je kan het zien als een soort domino-effect; wanneer een aantal domino’s achter elkaar omvallen treedt het echte probleem op. Dat probleem kan dan ook weer meerdere effecten hebben; schade, kosten, hospitalisatiekosten, reputatieschade, rechtzaakkosten, reparatiekosten en zo meer.
Daarom probeert men bij bedrijfsvoering bepaalde factoren zo veel mogelijk weg te nemen zodat de risico’s ook zo min mogelijk kunnen voorkomen. Met brandblussers kan je ervoor zorgen dat een klein brandje niet groot wordt. Via branddeuren tussen ruimtes beperk je de gevolgen van een brand. Met boetes zorgen we ervoor dat mensen niet snel geneigd raken afleiding te zoeken als ze achter het stuur zitten. Met vangrails beperk je de gevolgen als iemand toch van de weg raakt. Met al deze maatregelen wordt de kans op een echt groot ongeluk kleiner of wordt de schade ingedamd.
Zie ook; Sanenloop omstandigheden explosie Deepwater Horizon
Oorzaak-gevolg-analyse¶
Omdat de samenloop van omstandigheden een complex oorzaak-gevolg-effect kunnen opleveren, worden risico’s ook weergeven via een Ishikawa-diagram of visgraatdiagram. Meerdere (kleine) factoren samen kunnen een groter probleem opleveren en die kunnen in combinatie die ene gebeurtenis laten opleveren die we het risico noemen.
WikiPedia heeft een voorbeeld van een Ishikawa-diagram
Soorten maatregelen¶
Het tegengaan van risico’s kan gebeuren met maatregelen vooraf, tijdens en achteraf bepaalde processen * Preventief; het voorkomen van het optreden van een risico of één van de aanloopfactoren. Voorbeelden; bouwen met onbrandbare materialen, afstandsregels tussen vliegtuigen. * Detectief; het in de gaten houden van de situatie zodat er meteen kan worden opgetreden wanneer een risico optreedt. Voorbeelden; camera’s, thermometers. * Correctief; het achteraf terugdraaien van effecten wanneer het risico al is opgetreden. Voorbeeld; het terugsturen van apparaten ter reparatie, het opsporen van ontvreemde valuta om dit terug te eisen.
Voorbeeld berekening kosten¶
Voorbeeld: Ziekteverzuim
In Nederland was het ziekteverzuim onder werknemers in het derde kwartaal van 2023 4,8 procent. Dat is het totaal aantal ziektedagen dat iemand heeft opgenomen als percentage van het totaal gewerkte aantal dagen. bron: CBS
De (gemiddelde) schade bij één ziektedag is in ieder geval het salaris van de werknemer, en de toegevoegde waarde die deze werknemer zou leveren als deze er was geweest. Als het gemiddelde salaris per werknemer € 45.400 per jaar is (zie link) dan is dat in ieder geval 189.15 Euro per werkdag. bron: mkbservicedesk
In een jaar zou je dan kunnen zeggen dat je ongeveer €45.400 x 4,8%, dus € 2179.2 kwijt bent aan een werknemer door ziekte. Natuurlijk is dit een heel ruwe schatting; naarmate mensen in hogere functies zitten zullen ze meer verdienen en minder ziekteverzuim oplopen, en in sectoren met zware beroepen is het ziekteverzuim hoger dan in andere sectoren.