SMART-leerdoelen¶

SMART – theorie¶

Een doel is iets dat je wilt bereiken, een ambitie of aspiratie die je nastreeft. Doelstellingen worden vaak te vaag en vrijblijvend geformuleerd als wensen, intenties, of goede voornemens. Om succesvol leiding te geven (aan medewerkers of jezelf) is het goed om doelstellingen zoveel mogelijk SMART te formuleren.

Specifiek¶

Het specifiek formuleren van ontwikkeldoelen vraagt dat het ontwikkeldoel geformuleerd is als een observeerbare activiteit. Je beschrijft het ontwikkelresultaat als een eindpunt van een ontwikkeltraject; je beschrijft niet het traject zelf. Vragen die je je kunt stellen bij specifiek zijn:

Waaruit komt het doel voort?
Wat maakt het dat het een leerdoel voor jou is?
Waar loop je tegenaan?
Wat wil je concreet bereiken?
Op welke aspecten/elementen wil jij je acties richten?
Welke delen van mijn doel zijn essentieel?
Waarom wil ik dat doel bereiken?
Welke actie(s) formuleer je?

Je moet een duidelijk verband zien tussen het doel en de acties. Bij de leerdoelen van studenten moet er een duidelijk verband zijn tussen hun SWOT-analyse en het leerdoel.

Meetbaar¶

Wat is meetbaarheid? We kunnen bij meetbaar denken aan getallen, zoals in de volgende zin:

“Ik geef in een bijeenkomst van mijn projectteam vier keer mijn mening”.

De meetbaarheid is zeer exact. Wanneer er geen sprake is van meetbaarheid in getallen, zoals in het volgende voorbeeld:

“Ik neem een actieve luisterhouding aan”

is het veel moeilijker vast te stellen wanneer dit doel bereikt is. Een actieve luisterhouding kan blijken uit de volgende waar te nemen gedragingen:

“Ik kijk de geïnterviewde aan”

“Ik zit rechtop”

“Ik vat kort samen wat er zojuist gezegd is”

Vragen die je je kunt stellen bij meetbaar zijn:

Wanneer is je doel bereikt?
Hoe kunnen anderen dat vaststellen?
Welk gedrag laat ik zien?
Bij wie en hoe check jij je doelen?
Welke norm stel je? Voorbeeld: je wilt een 8 voor een tentamen halen.
Wat wil ik dat de ander bij mij hoort, ziet en voelt?

Acceptabel¶

Een ontwikkeldoel is ethisch acceptabel als het verantwoord is om eraan te beginnen. Het kan niemand schade veroorzaken en voor de omgeving is het verantwoord. Vragen die je kunt stellen bij acceptabel:

Sta je zelf achter het doel? Wil je zelf aan dit doel werken?
Vanuit welk perspectief stel jij dit doel?
Hoe kijkt de organisatie tegen dit doel aan?
Is het nodig voor (toekomstige) taken?

Realistisch¶

Een reëel ontwikkeldoel ligt binnen het bereik van de student zelf. Je bent zelf voor de realisatie verantwoordelijk. Voorbeeld: “Ik kan medestudenten complimenteren als zij hun huiswerkopdrachten voor het team tijdig hebben afgerond.” i.p.v. “Ik heb mijn medestudenten gemotiveerd”. Vragen die je kunt stellen bij realistisch:

Waarop baseer jij de haalbaarheid van het doel?
Hoe zijn de mogelijkheden om aan het doel te werken?
Welke hulpmiddelen heb jij ter beschikking?
Zijn er omstandigheden, die de haalbaarheid beïnvloeden?
Wie heb je nodig om je doel te bereiken?

Tijdgebonden¶

Een ontwikkeldoel dient tijdgebonden te zijn. Stel vast in hoeveel tijdsspanne je je gestelde doel kunt bereiken. Vragen die je je kunt stellen bij tijdgebonden zijn:

Binnen welk termijn wil jij het doel bereikt hebben?
Wanneer en hoe ga je effecten meten?

Formulering¶

De kracht van een persoonlijk leer- of ontwikkeldoel hangt voor een groot deel af van de formulering van dat doel. Bij het specifiek formuleren zijn er een paar spelregels.

Een ontwikkeldoel is positief geformuleerd. Je ontwikkelt je, groeit. Woorden als “niet”, “geen” en “zonder” komen niet voor. Dus niet: “Ik wil niet haantje de voorste zijn”, maar wel: “Ik luister naar wat anderen zeggen”.
Een ontwikkeldoel is reeds zo geformuleerd alsof het al zo is. Dus niet: “Ik ga mijn afspraken beter nakomen”, maar wel: “Ik kom mijn afspraken na”.
Een ontwikkeldoel staat in de onvoltooid tegenwoordige tijd. Dus niet: “Ik had mijn afspraken na te komen”, maar wel: “Ik kom mijn afspraken na”.
Betekenisloze (hulp)werkwoorden zoals “zullen, gaan, willen, weten, inzien, begrijpen, kennen” vermijd je zo veel mogelijk. Deze geven geen activiteit aan. Dus niet: “Ik ga leren hoe ik beter mijn tijd kan indelen”, maar wel: “Ik deel mijn tijd als volgt in: ......”
Gebruik geen trappen van vergelijking als “uitgebreider, beter, goed” Dus niet: “Ik ga beter mijn best doen met programmeren”, maar wel: “Ik maak iedere week het huiswerk voor programmeren”.
Woorden zoals “voornemen”, “van plan” gebruik je niet.

Een uitgewerkt voorbeeld

Wanneer mijn leerdoel is:

“Ik wil Spaans leren”

dan lijkt dat een doel dat best duidelijk is.

Toch is er nog wel wat op aan te merken. Het is op zich wel specifiek: Spaans. Maar het is de vraag hoe goed Spaans. Wil ik een wetenschappelijk discussie kunnen voeren op een universiteit of me als toerist kunnen redden op vakantie? En wil ik het kunnen spreken en schrijven?

Als je het beoogde einddoel op kunt nemen in je doel, dan kom je al dichterbij SMART:

“Ik wil zo goed Spaans spreken dat ik me op een terrasje kan redden.”

Dit is specifiek genoeg. Iedereen kan zich daar iets bij voorstellen. Het is ook direct meetbaar. Want iemand die jou op een terrasje ziet stuntelen zal hij zien dat je het doel niet behaald hebt. Of dit doel acceptabel is, hangt af van o.a. IQ en de beschikbare tijd bijvoorbeeld. En dat hangt dus samen met je planning. Er is nog geen tijd genoemd. De T uit SMART.

Je scherpt je leerdoel nog verder aan:

“Ik wil voor 1 april 2009 zo goed Spaans spreken dat ik me als toerist op een terrasje kan redden.”

Hierin zit de tijdsfactor opgenomen. Je kunt hieruit ook afleiden of het realistisch is (is er ruimte voor in je agenda?). En daarmee is het leerdoel gelijk ook wel of niet acceptabel. Zo maak je jouw leerdoel dus SMART. Is je opgevallen dat er in deze laatste formulering niet meer gesproken wordt van “ik wil”? Als je niet meer weet waarom, kijk dan nog eens hierboven onder het kopje formulering.

Ik wil Spaans leren

Specifiek
Meetbaar
Acceptabel
Realistisch
Tijdgebonden

Ik wil zo goed Spaans spreken dat ik me als toerist op een terrasje kan redden

Specifiek
Meetbaar
Acceptabel
Realistisch
Tijdgebonden

Uiterlijk 1 april 2009 spreek ik zo goed Spaans dat ik me als toerist op een terrasje kan redden.

Specifiek
Meetbaar
Acceptabel
Realistisch
Tijdgebonden

Ten slotte¶

Gebruik onderstaande checklist, die zeker niet uitputtend is, om je opgestelde leerdoelen te controleren dan wel nog verder aan te scherpen.

Heb je actief taalgebruik gehanteerd?
Schrap in je antwoord woorden als; enige, een paar, iets, beetje, betere etc.
Heb je het leerdoel positief geformuleerd?
Krijg je positieve energie om eraan te werken?
Heb jij je doel opgesplitst in kleine stappen?
Wil je er echt zelf aan werken?