Ethisch vraagstuk analyseren¶
In je werk als ICT’er kun je maatschappelijke en ethische dilemma’s tegenkomen waarbij het niet direct duidelijk is wat de beste manier is om te handelen. In het vakgebied van ICT kunnen technologieën vaak ingrijpende gevolgen hebben voor individuen of de maatschappij als geheel. Het analyseren van een ethisch vraagstuk is daarom een belangrijke vaardigheid. Door een vraagstuk stap voor stap te analyseren kun je beoordelen hoe je zou kunnen handelen. Een dergelijke analyse helpt niet alleen jouzelf bij het maken van een keuze, maar kun je ook gebruiken om betrokkenen mee te nemen in jouw keuze en aan hen uit te leggen hoe jij die keuze onderbouwt.
Een ethisch vraagstuk kun je analyseren met behulp van onderstaand stappenplan:
- Formuleer het precieze vraagstuk. Wat is de situatie (denk aan wie, wat, wanneer, waar, hoe)? Wat is de vraag waar je antwoord op wilt hebben?
- Verzamel informatie. Verzamel alle relevante feiten en informatie over het vraagstuk. Dit kan onder meer technische specificaties, wet- en regelgeving of standpunten van belanghebbenden omvatten.
- Breng in kaart wie erbij betrokken zijn. Wie worden beïnvloed door de beslissing of actie? Wat is ieders verantwoordelijkheid en eventueel belang? Welke argumenten hebben ze?
- Breng in kaart welke waarden en normen er spelen bij het vraagstuk. Welke waarden zijn belangrijk voor de verschillende betrokkenen? Met welke normen vullen ze die waarden in?
- Weeg de opties af. Identificeer mogelijke oplossingen of acties die kunnen worden ondernomen en weeg de voor- en nadelen af van elk scenario. Welke waarden en normen botsen er? Welke mogelijke korte- en langetermijneffecten zie je?
- Kom tot een keuze, een besluit of een conclusie. Beantwoord de vraag uit stap 1. Wat is volgens jou de beste keuze op basis van voorgaande stappen? Welke argumenten heb je daarvoor? Wat zijn de mogelijke nadelen van die keuze en hoe denk je die zo veel mogelijk te beperken?
Voorbeeld
Privacy versus data-analyse in de gezondheidszorg Stel je voor dat je werkt voor een ziekenhuis dat overweegt om geavanceerde data-analyse-technologieën te implementeren om ziektepatronen te identificeren en behandelingen te verbeteren. Om deze analyses uit te voeren, moet het ziekenhuis wel toegang hebben tot uitgebreide medische gegevens van patiënten, waaronder persoonlijke en gevoelige informatie.
- Formuleer het precieze vraagstuk: Het ziekenhuis staat voor de keuze tussen het verbeteren van de behandelingen door middel van geavanceerde data-analyse en het beschermen van de privacy van patiënten.
- Verzamel informatie: Het ziekenhuis heeft toegang tot uitgebreide medische gegevens van patiënten, waaronder persoonlijke en gevoelige informatie. Data-analyse-technologieën kunnen worden ingezet om ziektepatronen te identificeren en behandelingen te verbeteren. AVG-wetgeving is van toepassing op het gebruik van de persoonlijke informatie van patiënten. (NB Hier dien je ook uit te zoeken wat die AVG-wetgeving inhoudt.)
- Breng in kaart wie erbij betrokken zijn: Betrokken partijen zijn onder andere patiënten, medische professionals, het ziekenhuisbestuur, data-analisten, en mogelijk ook regelgevende instanties. (NB Hierbij geef je vervolgens ook aan wie hier welke verantwoordelijkheid of belangen heeft en welke standpunten en argumenten ze eventueel hebben.)
- Breng in kaart welke waarden en normen er spelen: Belangrijke waarden die hier van toepassing zijn, zijn privacy van patiënten, autonomie van patiënten (recht op zelfbeschikking over hun gegevens), niet-schaden (voorkomen van schade door gegevenslekken of misbruik), en rechtvaardigheid (eerlijke toegang en behandeling van patiënten). (NB Vervolgens benoem je hier met welke normen deze waarden worden ingevuld door de betrokkenen.)
- Weeg de opties af:
- Optie 1: Implementeer de data-analyse met toestemming van de patiënten, waarbij de privacy van de patiënten wordt gewaarborgd door strikte beveiligingsmaatregelen.
- Optie 2: Anonimiseer de gegevens voor analyse om de privacy van de patiënten te beschermen, maar mogelijk ten koste van de nauwkeurigheid van de analyse.
- Optie 3: Beperk de toegang tot de gegevens tot alleen medisch personeel, waardoor de privacy wordt beschermd, maar mogelijk ook de mogelijkheden voor data-analyse worden beperkt.
- Kom tot een keuze: Na het afwegen van de opties en rekening houdend met de waarden van de betrokkenen, kan het ziekenhuis besluiten om de data-analyse alleen uit te voeren met expliciete toestemming van de patiënten, waarbij de privacy van de patiënten wordt gewaarborgd door strikte beveiligingsmaatregelen en gegevensanonimiseringstechnieken te implementeren. Dit besluit waarborgt zowel de verbetering van behandelingen als de bescherming van de privacy van de patiënten.
Bronnen¶
Meer leren¶
| Bron | Doel |
|---|---|
| Relatie tussen ethiek en technologie | Leer meer over hoe je ethischie aspecten meeneemt bij de ontwikkeling van technologie |